In het kwartaalblad ‘Quest Historie’ van het laatste kwartaal van 2015 is er een artikel verschenen over ons project. Het beeldessay en de korte begeleidende tekst, geschreven door redacteur Mark Traa is nu, nadat er een nieuwe Quest Historie is verschenen hier na te lezen/kijken. (AP)
Tekst: Mark Traa
Tijdens de Koude Oorlog stonden achter het IJzeren Gordijn kernraketten opgesteld die West-Europa in een oogwenk konden vernietigen. Nu resteren alleen nog de verlaten overblijfselen van de lanceerbases.
Ooit lanceerden de Amerikanen satellieten om ze op te sporen en waagden spionnen hun leven om ze in kaart te brengen. En nu lopen Arnold Pronk en Martin Bruining gewoon rond op de bases waar gedurende de Koude Oorlog de kernraketten van de Sovjet-Unie op scherp stonden. Bases die ook jarenlang onderwerp waren van verhitte ontwapeningsonderhandelingen tussen de Sovjet-Unie en het Westen.
Uit een persoonlijke interesse voor militair erfgoed (‘Ik heb mijn hele leven al bunkers bezocht’) startte Pronk in 2010 het documentair fotografieproject Remnants of Deterrence (overblijfselen van afschrikking).
Het doel: zo veel mogelijk lanceerbases van de voormalige Sovjet-strijdkrachten op de gevoelige plaat vast te leggen. Fotograaf Bruining sloot zich bij hem aan.
Afgelopen zomer waren ze in Oekraïne, waar ze inmiddels alle vijftien ondergrondse silo’s van middellangeafstandsraketten (de kernwapens die op Europa stonden gericht) hebben bezocht. Of wat er van over is. De silo’s, onderaardse bunkercomplexen met een diepe put waar de raket in stond, zijn meestal in de jaren tachtig buiten gebruik gesteld. Niemand keek er meer naar om.
Nou ja, bijna niemand. ‘Het gebeurt regelmatig dat we de lokale bevolking aantreffen die druk bezig is om er oud ijzer, tegels en betonplaten uit te slopen’, vertelt Pronk. Er zijn zelfs silo’s die al helemaal zijn afgebroken. ‘Soms zijn we nog maar net op tijd’, vertelt Pronk. Wat hem betreft toont het de urgentie van het project.
En ja, spannend is het ook. ‘Het idee alleen al dat je op plekken loopt die vroeger topgeheim waren’, zegt Pronk glunderend. Het vinden van de locaties is inmiddels geen spionnenwerk meer: nu is er Google Earth, een archief met openbaar gemaakte CIA-documenten in Washington en aanwijzingen van omwonenden. Met als gevolg dat Pronk en Bruining elk jaar een reis kunnen maken in het langgerekte gebied waar de silo’s bevinden: van Noord-Rusland tot in de Kaukasus.
